Virüs Sonrası Öksürük: Nedenleri ve Çözüm Yolları
Virüs sonrası öksürük, hastalık geçtikten sonra bile devam edebilir. Bu durum, solunum yollarındaki hassasiyetin artmasından kaynaklanmaktadır. Uzmanlar, bu konuda çeşitli araştırmalar yapmaktadır.
Bir teoriye göre, virüslere açık olmak, hastalık geçtikten sonra bile solunum yollarındaki reseptörlerin aşırı hassas olmasına neden olur. Son zamanlarda soğuk algınlığı, grip veya COVID geçiren birçok kişi, öksürükten kurtulamadığını ifade etmektedir. Vücut, virüsü temizledikten sonra bile bu belirti haftalarca devam edebilir.
Öksürük Nedir?
Öksürük, solunum yolunu zararlı dumanlar, su veya yanlış yutulan yiyecek parçaları gibi tehlikelerden koruyan nemli bir refleks olarak tanımlanır. Öksürük refleksi, solunum yoluna ulaşan sinirler tarafından tetiklenir. Bu sinirler, soğuk havadan biberi baharatlı hale getiren bir kimyasal olan kapsaisine kadar her şeye tepki veren reseptörlerle bezenmiştir.
Tahriş edici bir madde bu reseptörleri tetiklediğinde, sinirler vagus sinirinden beyne öksürme dürtüsü olarak deneyimlediğimiz sinyaller gönderir. Beyin de öksürmek ya da öksürmemek için solunum yoluna geri komutlar gönderir. Bu dolambaçlı yol, öksürük üzerinde bir dereceye kadar bilinçli kontrolün olmasının nedenidir.
İyileştikten Sonra Öksürüğü Ne Tetikler?
Bilim insanları, öksürüğü tetikleyebilecek pek çok farklı uyaran olduğunu biliyor, ancak hastalıktan haftalar geçtikten sonra bile öksürüğü tetikleyen şeyin ne olduğu konusunda hala hemfikir değiller. Öksürüğün boğazımızdaki mukusu temizlemek için olduğundan eminiz. Ancak virüsler etrafa daha çok yayılmak için bu refleksi tetikliyor da olabilir.
Birçok enfeksiyonda hiç balgam üretmeyen kuru öksürükler görülmektedir. Bu bilgi, enfeksiyon olduğunda solunum yolumuzu temizlemek için öksürdüğümüz bilgisiyle çelişir. Yani enfeksiyon sırasında bizi öksürten sinirleri neyin uyardığını açıklamaz.
Enfeksiyonlar Sinirleri Aşırı Duyarlı Hale Getiriyor
Araştırmalar, hasta olduğumuzda, ilgili enfeksiyonun, solunum yolu sinirlerinin hassasiyetini artırarak sinirlerin aşırı tepki vermesine neden olduğunu öne sürmektedir. Bir hipoteze göre, enfeksiyon sonrası inatçı öksürükler, hastalık sona erdikten sonra sinirler aşırı duyarlı kaldığında ortaya çıkmaktadır. Sadece derin bir nefes almak, telefonda konuşmak, gülmek gibi zararlı olmayan hareketler bile öksürük nöbetine yol açabilir.
1990 yılında yapılan bir araştırmada uzmanlar, grip benzeri bir virüs enfeksiyonunun, insanlar gibi öksüren kobaylarda solunum yolu sinirlerinin hassasiyetini artırdığını fark etmiştir. Hasta kobaylar, kapsaisin gibi tahriş edici maddelere maruz kaldıklarında sağlıklı olanlara kıyasla daha fazla öksürük göstermiştir.
Aşırı Duyarlılık Reseptörlerle İlişkilendiriliyor
Bilim insanları, bu aşırı duyarlılığı belirli enflamatuar kimyasallara ve solunum yolu sinirleri üzerindeki reseptörlere bağlıyor. 2016 yılında yapılan bir çalışmada, grip benzeri bir virüs enfeksiyonunun, solunum yolundaki bazı sinirlerin, kapsaisin ve diğer uyaranlara tepki veren bir reseptörün (TRPV1) fazladan kopyalarını yapmasına neden olduğu keşfedilmiştir.
Birçok kobay veya laboratuvar ortamında yetiştirilen insan hücreleri üzerinde yapılan diğer çalışmalarda da, grip virüsü enfeksiyonu sırasında TRPV1 ve diğer reseptörlerin kopyalarının arttığı bildirilmiştir. 2017 yılında yapılan başka bir çalışma, bir virüs UV ışığı ile “öldürüldüğünde” bile, laboratuvar ortamında yetiştirilen insan hücrelerinde TRPV1 ve başka bir reseptörün kopyalarını artırdığını göstermiştir.
Kronik Öksürük İçin Resmi Sınır 8 Hafta
Enfeksiyon sonrası öksürük genellikle 2 ila 3 hafta içinde düzelir. Ancak öksürüğünüz 8 haftadan uzun sürerse, uzmanlara göre bir doktorla konuşmanız gereklidir. Öksürük ateş, nefes darlığı, kanlı balgam veya kilo kaybı gibi diğer belirtilerle birlikte ortaya çıkarsa, daha erken doktora gitmelisiniz.
Avusturya'daki Viyana Tıp Üniversitesi'nin kronik öksürük ünitesinde hastaları tedavi eden göğüs hastalıkları uzmanı Lukasz Antoniewicz, bir hastalıktan sonra birkaç hafta öksürmenin normal olduğunu belirtmektedir. Ancak kronik öksürük için resmi sınırın 8 hafta kabul edildiğini de hatırlatmaktadır.
Öksürük Kaburga Kırabilir
Antoniewicz'in son sözleri de oldukça önemlidir: 30 yaş civarında genç hastalarım var ve sadece öksürük nedeniyle kaburgaları kırılıyor, bir kemik hastalığı olmamasına rağmen. Yani öksürük, çok ama çok güçlü bir refleks olabilir. Ve çok can acıtabilir.
Bu sebeple bir ay boyunca öksürdüyseniz, bir doktora görünmek için daha fazla beklemeyin. Sağlığınız için bu adım oldukça önemlidir. Unutulmamalıdır ki, geç kalınan her durum, tedavi sürecini zorlaştırabilir.