Türkiye'de Gıda Güvenliği Krizi: Mikotoksin Uyarıları ve Aflatoksin Tehditleri
Türkiye'de gıda ürünlerine yönelik mikotoksin uyarıları artıyor. Avrupa Birliği'nin Gıda Güvenliği Uyarı Sistemi'nden alınan verilere göre, 2024'ün Kasım ve Aralık aylarında Türkiye'den gönderilen gıda ürünlerine yönelik 69 mikotoksin uyarısı yapıldı. Uzmanlar, bu durumun gıda güvenliği açısından ciddi riskler taşıdığını belirtiyor.
Dr. Ünver Alçay, bu uyarıların büyük bir kısmının kuru incirlerde yoğunlaştığını, ancak kabuklu fıstık, yer fıstığı, siyah ayçiçeği çekirdeği ve mısır gibi ürünlerin de sıkça bu listeye dahil olduğunu ifade etti. AB ülkeleri, bu konuda son derece hassas davranıyor. Her bir iade, ülkemizin gıda ürünlerine olan güvenini azaltıyor.
Aflatoksin Nedir?
Dr. Alçay, aflatoksinin Aspergillus flavus ve Aspergillus parasiticus adı verilen küf mantarları tarafından üretilen bir toksin olduğunu belirtti. Özellikle sıcak ve nemli iklimlerde yetişen tarım ürünlerinde bu toksinin yaygın olarak görüldüğünü söyledi. Aflatoksin B1, doğal olarak oluşan en güçlü kanserojenlerden biridir.
Uzun süre maruz kalındığında karaciğer kanseri başta olmak üzere ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Bu nedenle, aflatoksin sorunu, yalnızca tarım sektörü için değil, halk sağlığı açısından da büyük bir tehdit oluşturmaktadır.
İklim Şartları Aflatoksin Oluşumunu Nasıl Tetikliyor?
Türkiye'nin iklim şartlarının aflatoksin oluşumunu tetiklediğini ifade eden Dr. Alçay, bu riskin özellikle hasat sonrası uygulamalardaki eksikliklerden kaynaklandığını belirtti. Uygun olmayan kurutma ve depolama şartları, nem ve sıcaklık kontrolünün yetersizliği aflatoksin oluşumunu hızlandırıyor.
Bu durum, hem sağlık açısından risk oluşturuyor hem de ekonomik kayıplara yol açıyor. Türkiye'nin fındık ve kuru incir gibi stratejik tarım ürünlerinde yüksek ihracat potansiyeline sahip olduğu vurgulanıyor. Bu ürünlerin küresel pazarlarda tercih edilmesi, yalnızca kalitesine değil, güvenilirliğine de bağlıdır.
Mikotoksinler ve Tehditleri
Dr. Alçay, aflatoksin dışında farklı mikotoksinlerin de sağlık için tehdit oluşturduğunu belirtti. Aflatoksin sorunu tek başına bir tehdit değil. Diğer mikotoksinler de ciddi sağlık problemlerine yol açabiliyor. Okratoksin A, böbrek fonksiyonlarını bozabilir ve kansere neden olabilir.
Fumonisinler, sinir sistemi ve karaciğer üzerinde ciddi etkiler oluşturabilir. Zearalenon, hormonal bozukluklara yol açabilir. Patulin, özellikle meyve sularında bulunur ve karaciğer ile böbrek hasarına neden olabilir. Bu toksinlerin insan sağlığı üzerindeki etkileri hafife alınamaz.
Çözüm Önerileri ve Mücadele Yöntemleri
Dr. Alçay, aflatoksinle mücadelede bilimsel ve teknolojik yöntemlerin önemine dikkat çekti. Gıda güvenliği, yalnızca ürün yetiştirme sürecinde değil, aynı zamanda hasat sonrası ve depolama süreçlerinde de sağlanmalıdır. Eğitim ve denetim çalışmalarının artırılması gerektiğini vurguladı.
İyi Tarım Uygulamaları, çiftçilere nem ve sıcaklık kontrolü gibi kritik konularda bilgi verilmesi, gelişmiş analiz yöntemlerinin yaygınlaştırılması ve doğal antifungal maddelerin devreye alınması önerilmektedir. Modern depolama sistemleri için yatırımlar yapılması gerektiği ifade edildi.
Sonuç ve Öneriler
Dr. Alçay, Türkiye'nin gıda güvenliğini sağlamak için acil önlemler alması gerektiğini belirtti. Aflatoksin sorunu, sadece sağlık değil aynı zamanda ekonomik bir krizdir. Halkın sağlığını korumak ve ihracat pazarını güvence altına almak için devlet kurumları, çiftçiler ve özel sektör el ele vermelidir.
Tüketicilere de seslenerek, satın aldıkları ürünlerin güvenilirliğine dikkat etmeleri ve mümkünse analiz raporlarını kontrol etmeleri gerektiğini ifade etti. Bu tür önlemler, hem halk sağlığını korumak hem de gıda güvenliğini artırmak için kritik öneme sahiptir.